Wrzód rogówki oka
Jedna z najczęściej występujących chorób oczu u psa i kota, prowadzi do znacznego upośledzenia wzroku, a nawet ślepoty. Zapalenie rogówki charakteryzuje m.in. nadmierne pocieranie oczu o przedmioty lub kończyny, mrużenie oczu, wypływ z oczu czy też ból, a nawet powstanie uszkodzeń na jej powierzchni, powstałych na skutek toczącego się stanu zapalnego. Nie należy bagatelizować tych objawów, ponieważ mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, jak utrata wzroku naszego zwierzaka. W tej sytuacji należy szybko udać się do weterynarza, który odpowiednio postawi diagnozę i wdroży dopasowane do potrzeb leczenie miejscowe lub ogólne.
Czym jest rogówka?
Rogówka (łac. cornea) to element budowy każdej gałki ocznej, konkretniej to wypukła część oka, która załamuje i skupia promienie świetlne tak, aby tworzyć wyraźny obraz. Nie jest unaczyniona, dlatego też odżywia się dzięki dyfuzji – przez łzy, ciecz wodnistą oka czy także neurotrofinom dostarczanym przez unerwienie rogówki.
Przyjrzyjmy się dokładnej rogówce, a konkretniej jej budowie anatomicznej. Wyróżniamy kilka warstw:
- nabłonek przedni z błoną podstawną,
- zrąb kolagenowy – jest najgrubszą częścią rogówki, blaszka graniczna tylna tzw. błona Descemeta, która grubieje wraz z wiekiem zwierzęcia, śródbłonek rogówki, który przekazuje jony ze zrębu do cieczy wodnistej.
Owrzodzenie rogówki
Owrzodzenie rogówki oka jest stanem zapalnym w przednim odcinku gałki ocznej (zapalenie rogówki), pisząc prościej, to utrata ciągłości zewnętrznej warstwy oka, która wiąże się z dyskomfortem lub silnym bólem. Rogówka oka narażona jest na różne typy urazów od powierzchniowych otarć przez głębokie rany aż po urazy mechaniczne jak ciała obce czy oparzenia.
Rodzaje owrzodzenia rogówki
Możemy wyróżnić kilka owrzodzeń rogówki ze względu na ich głębokość:
- nadżerka – obejmująca tylko jedne z powierzchniowych warstw nabłonka
- wrzód powierzchniowy – czyli utrata całej warstwy nabłonka,
- wrzód “boksera” – samoistne przewlekłe uszkodzenie i ubytki nabłonka rogówki,
- wrzód średnio głęboki / wrzód głęboki zrębu – utrata warstwy istoty właściwej w różnym stopniu w zależności od głębokości ubytku,
- przepuklina blaszki granicznej – tzw. błona Descemeta– utrata warstwy istoty właściwej aż do błony Descemeta, występuje gdy uszkodzenie rogówki obejmuje ponad 90% jej grubości.
Przyczyny wrzodu rogówki
Zacznijmy od tego, że rogówka, a dokładniej nabłonek rogówki w warunkach fizjologicznych jest stale niszczony, najczęściej przez mruganie czy wysychanie. Prawidłowe procesy naprawy i regeneracji chronią gałkę oczną przed powstawaniem ubytków. Sama rogówka jest chroniona przez powieki; dolną, górną i trzecią oraz stale wytwarzane łzy, które zapewniają odpowiednie nawadnianie i odżywianie rogówki. W sytuacji upośledzenia procesów odnowy lub nadmiernego ścierania się powstaje środowisko sprzyjające powstawianiu wrzodów rogówki.
Żeby lepiej zrozumieć co jest przyczyną powstania stanu zapalnego narządu wzroku podzielę je na dwie grupy; przyczyny anatomiczne oraz mechaniczne. Przyczyny z grupy anatomicznych charakteryzują się patologią dotyczącą rzęs lub powiek:
- entropion – patologia, w wyniku której powieka lub jedna z powiek zawija się do środka oka,
- rzęsy ektopowe – rosnące rzęsy w nieprawidłowym miejscu, powodujące tarcie,
- dwurzędność rzęs – nieprawidłowy wzrost rzęs,
- lagophthalmos – niedomykalność powiek,
- zbyt długa szpara powiekowa,
- wytrzeszcz gałek ocznych.
Przyczyny mechaniczne głównie powstają w wyniku nieostrożności w trakcie zabawy/spaceru czy też w domu; to m.in.: u psów spuszczonych ze smyczy podczas spaceru, biegających po wysokich trawach czy krzakach; zadrapanie podczas zabawy z innymi osobnikami; nieuważność podczas pracy. Powyższe sytuacje mogą doprowadzić do urazów zewnętrznych w postaci zakłucia, otarcia, zadrapania, dostania się ciała obcego do oka czy poparzenia termicznego lub chemicznego.
Koty z kolei są najbardziej narażone na występującą chorobę zakaźną zwaną katarem kocim, którą powoduje herpeswirus.
Jak widać przyczyn występowania owrzodzenia rogówki jest wiele. Tu zostały wymienione kilka z nich, od nieprawidłowej pielęgnacji oczu, drobnych otarć czy urazów do dysfunkcji wrodzonych. Jednakże nie możemy zapominać, że wrzody rogówki mogą być wywołane również przez zakażenia wirusowe, bakteryjne, mikoplazmy czy grzybicze.
Objawy wrzodzenia
Każda osoba posiadająca zwierzę jest w stanie powiedzieć kiedy dzieje się coś nie tak. Te sygnały nie trudno przeoczyć, zwłaszcza przy codziennym spotkaniu z naszym czworonogiem. Objawy, które mam na myśli to uporczywe pocieranie okolic oczu o przedmioty lub kończyny, światłowstręt czy nadmierne łzawienie, zaczerwienione, spuchnięte powieki i spojówki, ropa, mętna lub matowa powierzchnia oczu.
W przypadku zauważenia niepokojących objawów narządu wzroku u swojego pupila należy niezwłocznie udać się do weterynarza i ustalić przyczynę tej sytuacji. Każde zmiany zapalne mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, a nawet uszkodzenia narządu wzroku.
Jak wygląda zdiagnozowanie wrzodu
Aby postawić diagnozę należy przeprowadzić wywiad ogólny, który naprowadzi na przyczynę powstania owrzodzenia rogówki oka. Niezbędne jest poddanie zwierzęcia badaniu, które wskaże nam głębokość urazu (badanie lampą szczelinową), charakter urazu czy przebieg; rana spojówki, rogówki, twardówki lub łączona. W urazach rogówki oka dokładne wybarwienie fluoresceiną pokaże nam głębokość rany. W wielu przypadkach urazów dochodzi do powstania urazów tkanek głębiej położonych, dlatego też pomocne mogą okazać się dodatkowe badania USG o wysokiej częstotliwości lub UBM (ultrabimikroskopia) czy tomografia komputerowa umożliwiające ocenę urazu.
Badania stosowane w diagnozowaniu problemów z oczami:
- barwienie fluoresceiną, która jest barwnikiem rozpuszczalnym w wodzie, wykorzystywana do oceny rozległości oraz głębokości owrzodzeń rogówki,
- test łzowy Schirmera, dzięki któremu ocenimy ilość produkowanych łez,
- badanie ciśnienia w gałce ocznej,
- badanie komory przedniej narządu wzroku.
Jak leczyć owrzodzenie rogówki?
Temat leczenia choroby – zapalenia rogówki możemy również podzielić na dwie kategorie jak w przypadku przyczyn owrzodzenia rogówki. W przypadkach szybko zdiagnozowanych zmian nabłonka, które nie wymagają operacji możliwe jest leczenie zawierające antybiotyki oraz leki przeciwbólowe stosowane nawet kilka razy dziennie. Podczas leczenia, aby zwierzę nie naruszało okolic oczu, najczęściej stosuje się kołnierzo chronny, który zapobiega zaostrzaniu zapalenia rogówki oraz minimalizuje ryzyko wdania się zakażenia poprzez pocieranie powiek.
Urazy powierzchniowe są stosunkowo łatwe do leczenia, gdyż wymagają z reguły jednej terapii zachowawczej. Jednakże gdy rany sięgają głębiej, wdrażane zostają antybiotyki oraz leki przeciwzapalne. I tu należy wyjaśnić dlaczego stosujemy antybiotyki, skoro wrzód nie powstał z przyczyn bakteryjnych. Otóż w przypadku gdy diagnozą jest wrzód rogówki ubytek jego nabłonka stwarza idealne warunki do przedostania się bakterii, a to zaś może być przyczyną zakażenia rogówki.
Kiedy już do takiego zakażenia rogówki dojdzie, najczęściej stosuje się antybiotykoterapię w postaci kropel. Maści wraz ze swoim podłożem wazelinowym dostając się do wnętrza, mogą wywołać poważne zapalenie błony naczyniowej.
Rodzaje opatrunków stosowanych podczas leczenia owrzodzenia rogówki
W celu przyśpieszenia oraz usprawnienia procesu gojenia się owrzodzenia rogówki, używa się odpowiednio dobrany opatrunek.
OPATRUNEK Z III POWIEKI
Technika powszechnie stosowanego opatrunku z III powieki w leczeniu ran i owrzodzeń rogówki zapobiega wysychaniu oraz drażnieniu uszkodzonej warstwy nabłonka. Jednakże jej wadą jest brak możliwości wglądu w proces gojenia się rany, nie jesteśmy w stanie samodzielnie ocenić powierzchni oka oraz na jakim etapie jest leczenie rogówki.
TARSORAFIA
Tymczasowe boczne zespolenie powiek zapewnia dobrą ochronę rogówki oraz wgląd do procesu gojenia się.Wystarczy lekko rozchylić powiekę pupila aby kontrolować ten proces. Leki podawane miejscowo przez szparę powiekową łatwo migrują do rogówki.
SOCZEWKI KONTAKTOWE
Soczewki użyte w takich sytuacjach, pokrywając rogówkę działają jak opatrunek; zmniejszają ból, światłowstręt czy nadmierne łzawienie. Użycie soczewek kontaktowych zwiększa także przyleganie nabłonka, zapewniając równomierne uwodnienie rogówki. Prawidłowe zastosowanie soczewek kontaktowych ochrania regenerujący się nabłonek rogówki przed ruchami powiek czy też eliminuje nadkażenia bakteryjne.
KLEJE TKANKOWE
Kleje tkankowe najlepiej sprawdzą się gdy ubytek ma średnicę mniejszą niż 3mm. Stosuje się je przyleczeniu schorzeń przedniego odcinka oka, owrzodzeniach czy perforacji rogówki.
SZEW
Zwykle są to nici vicrylowe stosowane w medycynie weterynaryjnej o rozmiarze 8-0, 9-0 oraz 10-0 z igłą atraumatyczną o kształcie szpatuły.
PRZESZCZEP SPOJÓWKOWY
Kiedy rana jest rozległa o nieregularnych brzegach można zastosować uszypułowany przeszczep spojówkowy, w celu mechanicznego wzmocnienia rogówki oraz zapewnienia ciągłej dostawy surowicy zawierającej antykolagenazy i czynniki wzrostu.
Przy ranach lub owrzodzeniach rogówki sięgających do błony Descemeta najlepszym rozwiązaniem jest naszycie przesuniętego wyizolowanego płata rogówkowo-spojówkowego, który pozwala pokryć ubytek rogówki.
Najtrudniej jest leczyć duże ubytki w rogówce – można jedynie spróbować leczyć je za pomocą przeszczepów rogówkowych lub keratoprotez.
Komplikacje
- pogłębienie owrzodzenia rogówki spowodowanie dalszymi urazami mechanicznymi,
- rozpływny wrzód rogówki, który może doprowadzić do perforacji gałki ocznej. Leczenie farmakologiczne powinno uwzględnić leczenie antybiotykami miejscowe jak i ogólne. Ten rodzaj wrzodu powinien być szczególnie kontrolowany, gdyż w przypadku braku poprawy zmian zaleca się wykonanie zabiegu okulistycznego. W zależności od postaci choroby można zdecydować się na naszycie specjalnej błony (owodniowej lub omoczniowej) lub podjęcie się terapii cross-linking polegającej na naświetlaniu promieniami UVA rogówki nasączonej ryboflawiną.
- perforacja gałki ocznej
- jaskra pozapalna.
Najczęstsze z występujących chorób oczu
- katarakta, która pogarsza zmysł widzenia aż do całkowitej ślepoty zwierzęcia. Najczęstszy objaw to zmiany, które są widoczne gołym okiem – zmatowienie soczewki wewnątrz oka,
- jaskra – spowodowana zbyt wysokim ciśnieniem wewnątrz narządu wzroku,
- łzawiące oczy,
- wrzód rogówki,
- suche oko,
- zapalenie spojówek.
W centrum naszego zainteresowania powinno leżeć dobro podopiecznego. Każde objawy, które sugerują stany zapalne powinniśmy traktować indywidualnie i podjąć szereg starań oraz badań okulistycznych jak i bakteriologicznych aby wdrożyć odpowiednie leczenie choroby. Oczywiście powyższy artykuł nie zastąpi porady weterynaryjnej, ale w dużym stopniu naprowadzi na co należy zwrócić uwagę, jakie objawy mogą sugerować, że coś się dzieje oraz przybliży temat jakim jest owrzodzenie rogówki oczu u psa i kota.